Op zoek naar nieuwe wegen voor de zorg van morgen

3 maart 2025

Cliënten die zoveel mogelijk meedoen in de maatschappij, een oplopend tekort aan arbeidskrachten, steeds complexere zorgvragen én een slinkende berg met geld. Verandermanager Ageeth Wildeman zet de uitdagingen voor de gehandicaptenzorg helder neer. ‘Willen we de zorg kwalitatief hoog houden, dan moeten we anders werken, kijken en nadenken over de zorg.  Dit vergt een gezamenlijke inspanning van alle betrokkenen.’

De uitdagingen waar de zorg in Nederland voor staat, zijn groot. Organisaties zoals Abrona staan voor een flinke opgave en dat vraagt om een proactieve aanpak. Daarom is Abrona gestart met het programma Versneld Veranderen. Sinds juni 2024 werkt Ageeth  als verandermanager aan deze transitie. Zo’n verandering begint met bewustwording, zegt ze. ‘Veranderen’ is een zoektocht, dat zijn 1001 mini gesprekjes. Dat zijn kleine stapjes.  Dit gaan we niet van bovenaf opleggen en doordrukken. Dat werkt niet. Wat wel werkt is mensen stimuleren, aanzetten en ruimte geven.’

Het helpt dat Ageeth Abrona goed kent en al jaren in de zorg werkt; ze kent de betrokkenheid van de medewerkers die niet allemaal warmlopen voor nieuwe veranderingen, die bang zijn dat de zorg in gedrang komt. Wij mensen houden van vaste structuren. En dat geldt ook voor onze doelgroep. ‘Medewerkers weten ook wat veranderingen bij cliënten teweeg kan brengen.’

‘De zorg aan de mensen die we begeleiden staat voorop, dat benadruk ik elke keer. We willen allemaal dat de cliënt een goed leven heeft. Tegelijkertijd moeten we het met minder personeel, met minder geld en complexere problemen doen. Daar kunnen we niet voor wegkijken. We moeten hierop anticiperen.’

Dat vraagt om duidelijke uitgangspunten, zegt ze. Wat doet Abrona wel en wat niet. ‘Waar zijn we van?’ Die beweging is al langer aan de gang. ‘Van zorgen voor, naar zorgen dat.’”

Dat vraagt om een hele ommekeer. Belangrijke vragen daarbij: Wat kunnen cliënten zelf? Wat kan zorgtechnologie toevoegen? Wat kunnen familie, netwerk en vrijwilligers betekenen? Dit alles gaat over faciliteren, over eigen regie en stimuleren. Dat gaat over ruimte geven aan anderen en samenwerken met heel veel partijen.’

Van zorgen voor naar zorgen voelt voor zorgprofessionals soms tegennatuurlijk, weet ze. ‘Onze medewerkers willen graag de ander helpen, ontzorgen. Het is fijn om koffie voor een cliënt in te schenken, maar het geeft hem of haar misschien een veel beter gevoel om het zelf te doen. De meerwaarde van eigen regie en verantwoordelijkheid is groot. Dit betekent nog meer naar de ontwikkelkansen van de mensen die we begeleiden te kijken. Ze zijn vaak ook heel trots wanneer ze van alles zelf kunnen of iets nieuws leren.’

Zorgrobot Tessa

Veranderen in de zorg gaat ook over technologische ontwikkelingen. Hoe kunnen bepaalde technologische hulpmiddelen cliënten zelfstandiger maken en medewerkers ontlasten? Ze noemt het voorbeeld van zorgrobot Tessa, een soort bloempot, die op een aantal woonlocaties van Abrona al wordt gebruikt. Tessa vertelt bewoners bijvoorbeeld dat ze op moeten staan, tanden moeten poetsen en hoe laat de deeltaxi komt.

Samen met het programmateam en managers brengt Ageeth als verandermanager het gesprek organisatiebreed op gang.  ‘We sluiten bij teams aan om dit verhaal te vertellen. Teams gaan zelf aan de slag. We vragen medewerkers mee te denken en mee te doen. Er gebeuren al zoveel mooie dingen binnen Abrona, de kunst is om dat organisatiebreed uit te dragen, zodat we van elkaar kunnen leren.’  Ze vertelt over een medewerker die een cliënt de was heeft leren doen. Hij gaat hem nu leren strijken. ‘Daar heeft hij tijd voor vrijgemaakt, maar dat geeft uiteindelijk dat de cliënt zelf veel voldoening en het levert de medewerker tijdswinst op.’ 

Familie en vrijwilligers

Deze transitie betekent een hele ommezwaai. Voor cliënten en medewerkers, maar ook voor vrijwilligers en familie. ‘Het afgelopen half jaar hebben we ingezet op de dialoog met ouders en familie. We hebben ze verteld waar we mee bezig zijn. Dat waren niet altijd makkelijke gesprekken. ‘De zorg wordt minder, is de reactie van ouders, toch snel.’

‘We hebben hier ouders die veertig jaar terug hun zoon of dochter hebben gebracht en toen nog te horen kregen ‘blijf de eerste zes weken maar even weg, de kinderen moeten even onthechten.’ Veel is sindsdien veranderd. ‘En nu doen wij dit appèl op dezelfde ouders, die inmiddels misschien al tegen de tachtig zijn, om meer te doen? Er zijn ook ouders en familieleden die al heel veel doen, ziet ze. Ze vertelt over de zus van een bewoner die een dag per week in de locatie ‘meedraait’ en medewerkers ondersteunt.

Ook de vrijwilligers van Abrona worden meegenomen in het hele proces. ‘We koesteren onze vrijwilligers die zo’n belangrijke rol spelen in de zorg. We vragen hen ook om mee te denken over deze nieuwe ontwikkelingen. ‘

Ze steekt haar vinger op. ‘Dit alles is en blijft maatwerk. Wat voor die ene cliënt werkt, is voor een andere cliënt misschien een brug te ver. We gaan niet zomaar alles uitrollen. We vragen onze medewerkers vooral om anders te kijken, om soms zorg te verlenen met de handen op de rug. Veranderen is puzzelen en we weten nog niet hoe die puzzel eruit gaat zien. Maar het begint met een gesprek en goed luisteren. Waar zit de energie? ‘Pas nog boden ouders op zo’n bijeenkomst aan om een keer per week te komen koken op de groep.’

 Die hele puzzel heeft tijd nodig, zegt ze. ‘We kunnen niet harder dan we gaan. Niet op alle locaties zijn we al met cliënten in gesprek gegaan over de veranderingen die op ons afkomen. Dat is een volgende stap. Het is een hele opgave waar we voor staan, maar ik heb veel vertrouwen in onze mensen en in de zorg. “Dit is geen tijdperk van verandering, zegt een collega altijd, maar de verandering van een tijdperk.”